Author: Halldór Guðmundsson

Fræðsludeild Biskupstofu leitaði til Halldórs Elíasar Guðmundssonar um að ritstýra/skrifa heildarfræðsluefni fyrir unglingastarf kirkjunnar til notkunar veturinn 2001-2002. Áralöng hefð hafði verið fyrir slíku efni í starfi KFUM&KFUK en kirkjan hafði ekki séð ástæðu gerðar slíks efnis um langt skeið.

Ástæða þess að kirkjan hafði ekki ráðist í slíkt verkefni var margþætt. Má þar nefna mjög mismunandi uppbyggingu starfsins á hverjum stað, sem hefur verið talið kalla á mismunandi efni, óskýrar hugmyndir um markmið unglingastarfs kirkjunnar yfirleitt og loks má ekki gleyma að sumir hafa talið að slíkt efni væri heftandi í starfinu og kæmi í veg fyrir að unglingarnir tækju jafn virkan þátt í ákvarðanatöku og annars væri. Við skrif efnisins var reynt að taka tillit til þessara þátta eftir því sem kostur er.

Hægt er að nálgast efnið af vef Biskupstofu:
Efni fyrir unglingastarf kirkjunnar veturinn 2001-2002

Veturinn 2000-2001 ritstýrði Halldór Elías Guðmundsson og skrifaði að nokkrum hluta fræðsluefni fyrir unglingastarf sem notað var í kirkjum landsins í tengslum við æskulýðsdag þjóðkirkjunnar 2001.

Við gerð efnisins studdist hann við gögn úr ýmsum áttum, m.a. frá Evrópuráðinu (All Different – All Equal), ýmsa hugmyndabanka KFUM&KFUK á Íslandi, kennsluhefti fyrir fermingarfræðslu í Vatnaskógi og enska tímaritið Youthwork. Eins fékk hann upplýsingar og aðstoð frá sr. Sigurði Grétari Sigurðssyni á Hvammstanga, Helga Gíslasyni æskulýðsfulltrúa KFUM og KFUK og Petrínu Mjöll Jóhannesdóttur hjá Fræðslu- og þjónustudeild kirkjunnar. Framsetningin og áherslur voru þó alfarið á ábyrgð Halldórs.

Efnið fjallaði um samskipti á víðum grunni, vináttu, sjálfsmynd og Guðsmynd. Efnið innihélt einnig guðsþjónustuform til notkunar í helgihaldi á æskulýðsdaginn 2001.

Hægt er að nálgast efnið á vef Biskupstofu:
– Samskipti og sátt. Efni til notkunar í tengslum við æskulýðsdag þjóðkirkjunnar, sunnudaginn 4. mars 2001 (pdf)

Árið 2003 tóku Guðrún Eggertsdóttir, Halldór Elías Guðmundsson og Ragnheiður Sverrisdóttir djáknar saman fræðsluefni um heimsóknarþjónustu safnaða. Þá þegar höfðu margir söfnuðir boðið upp á húsvitjanir eða heimsóknarþjónustu og aðrir sýndu áhuga á að taka upp slíka þjónustu.

Markmið fræðsluefnisins var að samræma skipulag heimsóknarþjónustu kirkjunnar, stuðla að faglegum vinnubrögðum og setja skýr markmið sem auðvelduðu söfnuðum að vinna kerfisbundið og markvisst að öflugri þjónustu.

Efnið var sett fram á aðgengilegan hátt, á glærum með skýringartexta, í forritnu Power Point. Hægt var að prenta út glærur og glósutexta með þeim og notast við þær allar eða velja úr þær sem hentuðu hverju sinni. Einnig gátu notendur bætt inn eigin athugasemdum og þannig lagað efnið að eigin þörfum.

Í efninu var eðli heimsóknarþjónustu skilgreind og þau hugtök sem notuð eru. Þá var fjallað um biblíulegan bakgrunn, upphaf í söfnuðinum, kostnað, ábyrgð sóknarnefndar, umsjónaraðila, samstarfsaðila, markmið kirkjulegrar þjónustunnar og sjálfboðaliða.

Í viðauka voru síðan ýmis skjöl sem hægt var að prenta út og nota óbreytt eða laga að þörfum hvers safnaðar, s.s. eyðublað um þagnarskyldu, samningur við sjálfboðaliða, eyðublað til nota við skráningu upplýsinga um þá sem æskja heimsókna, viðmiðunarreglur fyrir heimsóknarþjónustu og hugmyndir að fræðsluefni á fundum.

Stuðst var við efni sem Halla Jónsdóttir útbjó fyrir starf á vegum Ellimálaráðs og útgefið var af fræðslu- og þjónustudeild kirkjunnar auk ýmiskonar erlends efnis og fylgdi heimildaskrá í viðauka til að auðvelda þeim sem áhuga höfðu á að kynna sér heimsóknarþjónustuna frekar.

Hægt er að nálgast efnið af vef Biskupstofu:
– Heimsóknarþjónusta kirkjunnar (2003)-PPT
– Heimsóknarþjónusta kirkjunnar – fylgiskjöl (2003) – doc

Ákvörðun mannréttindaráðs Reykjavíkurborgar að greina betur á milli kirkju- og skólastarfs er um margt áhugaverð og skapar spennandi tækifæri fyrir kirkjuna til að endurskoða aðferðafræði barna- og æskulýðsstarfs kirkjunnar. Á undanförnum árum hefur sífellt meiri áhersla verið lögð á sérfræðistarf í kirkjunni, þar sem sérfræðingar eru ráðnir til starfa af söfnuðunum til að mynda tengsl og bjóða upp á dagskrá fyrir börn og unglinga. Þetta starf hefur verið áberandi, líklega hafa aldrei fleiri börn og unglingar tekið þátt í kirkjustarfi og dagskráin er hönnuð og sett upp af mjög hæfileikaríku fólki.

Veruleikinn er samt sá að þetta faglega og vandaða starf virðist hafa haft mjög lítil áhrif á safnaðarstarfið sem heild, það hefur sem dæmi sé tekið, ekki skilað sér í meiri þátttöku í safnaðarstarfi almennt, aukið traust til kirkjunnar, fjölgað í guðsþjónustum eða dregið úr úrskráningum úr þjóðkirkjunni. Rannsóknir m.a. í BNA benda til þess að sérhæft barna- og unglingastarf og aðskilnaður aldurshópa, leiði þvert á móti til hnignunar í safnaðarstarfi þegar horft er til lengri tíma. Reynsla kynslóðana, minningar og trúarreynsla þeirra sem eldri eru, skili sér nefnilega ekki í gegnum veggina sem eru byggðir utan um mismunandi sérhópa. Nýjasta útgáfa Connect – Journal of Youth and Family Ministry (áskrift) er einmitt tileinkuð þessum vanda.

The criticism here is not that young adults are unimportant ministers to youth; they were just never intended to be the only—or even primary—ministers to youth. The research repeatedly points out the importance of parents and other adults in the faith lives of children and youth. The Pied-Piper model of one young person taking the youth away to meet in their own space, at their own time, and with their own leaders is contrary to the Bible, most of church history, and to the overwhelming data from recent research. (The Power of Cross Generational Communities of Faith)

Þetta er auðvitað líka reynslan á Íslandi, áhrifavaldar og fyrirmyndir í lífi barna og unglinga eru fyrst og fremst foreldrar og nær fjölskylda, allir aðrir koma þar langt fyrir neðan.

Nú er tækifæri fyrir kirkjuna. Starf með börnum og unglingum þarfnast rótækrar endurskoðunar, tímabilið þar sem foreldrar þurftu ekki annað en að skrifa nafnið sitt á leyfisbréf er liðið. Kirkjan hefur möguleika á að nálgast starf með börnum og unglingum sem fjölskyldustarf, virkja foreldrana á nýjan hátt. Afsökunin fyrir þátttökuleysi/afskiptaleysi fjölskyldna með vísan til hagræðis vegna samspils skólans og kirkju er ekki lengur gild. Spurningin er hvernig við nýtum tækifærið.