Author: Halldór Guðmundsson

• Ég vil bjóða upp á vettvang fyrir fræðslu og samtal um trúmál á Íslandi, sér í lagi um þjóðkirkjuna, stöðu hennar, hlutverk og ábyrgð.
• Ég býð upp á metnaðarfullt fræðsluefni, vandaða ráðgjöf og uppbyggjandi samtal við einstaklinga og hópa jafnt innan og utan trúfélaga.
• Ég hef að markmiði að auka skilning og virðingu milli ólíkra hópa innan og utan kirkju.
• Ég þjálfa þátttakendur í kirkjustarfi, jafnt leikmenn og vígða, í uppbyggingu vandaðs og heilbrigðs kirkjustarfs.
• Ég stunda rannsóknir á kirkju og kirkjustarfi, bæði á vettvangi trúfræði og starfsháttafræða.
• Ég legg áherslu á gagnsæ vinnubrögð.

Kirkjan á Íslandi virðist um þessar mundir vera í mikilli varnarbaráttu. Ef mark er takandi á því sem ég heyri frá vinum og kunningjum á Íslandi, innan og utan kirkju, þá eru margir söfnuðir í mikilli krísu vegna þrengri fjárhags enn áður. Ein birtingarmynd þessarar krísu var aukakirkjuþing í ágúst, þar sem hugmyndum var varpað fram um lausnir. Hins vegar má öllum vera ljóst að þær lausnir sem voru viðraðar voru ekki hugsaðar til framtíðar. Þessi krísa verður ekki leyst með tímabundinni lántöku, flötum niðurskurði á Biskupstofu, með fækkun námsleyfa eða með sölu fasteigna. Enda er ekki hægt að vænta þess að hagur kirkjunnar batni á ný ef haldið verður áfram með núverandi tekjumódel.

Það er því mikilvægt að hjálpa söfnuðum að endurskoða starfsemi sína og stefnu sem allra fyrst til að takast á við nýtt ástand. Slík endurskoðun á starfsemi og stefnu einstakra safnaða getur ekki eingöngu farið fram miðlægt á Biskupstofu, heldur þarf að eiga sér stað á vettvangi sóknanna og taka tillit til þeirra aðstæðna sem ríkja á hverjum stað.

Ég hef velt fyrir mér hvort það séu forsendur til þess að bjóða sóknarnefndum/söfnuðum ráðgjöf og samtal um viðbrögð og framtíðarsýn, einhvers konar “betur sjá augu en auga” samstarf, þar sem farið er á faglegan hátt yfir stöðuna, velt upp spurningum um framtíðina og lagt á ráðin um næstu skref.

Í aðstæðum þar sem kvíði og óvissa ríkir getur verið vænlegt að fá utanaðkomandi ráðgjöf, sem er ekki innvikluð í fyrri ákvarðanir og getur horft gagnrýnum augum á safnaðarstarfið og gildi einstakra þátta þess. Auðvitað er æskilegt að slík ráðgjöf sé veitt af einstaklingum sem hafa bæði þekkingu á safnaðarstarfi, skilning á fortíðinni og ekki síst guðfræðilegan skilning á margbreytilegu eðli og hlutverki kirkjunnar, jafnt í trúar- og menningarlegum efnum.

Ég velti fyrir mér hvernig best er að bjóða slíka ráðgöf á Íslandi. Ég fékk djáknavígslu til starfa hjá Æskulýðssambandi kirkjunnar í Reykjavíkurprófastsdæmum 1997. Ég var framkvæmdastjóri Grensáskirkju á árunum 2003 til 2005 og tók þar virkan þátt í að endurskoða safnaðarstarfið og kom kröftulega að endurskipulagningu fjármála sóknarinnar. Undanfarin fjögur ár hef ég verið við framhaldsnám í Bandaríkjunum. Ég lauk meistaraprófi í leikmannafræðum (Master of Lay Ministry) frá Trinity Lutheran Seminary árið 2008 með áherslu á leiðtogakenningar og safnaðarstarf og nú í maí lauk ég framhaldsgráðu, STM (Master of Sacred Theology), þar sem ég rannsakaði aðferðir til að meta gæði/árangur í safnaðarstarfi. Þess utan hef ég, síðan ég flutti til BNA, lokið þjálfun sem ráðgjafi hjá Healthy Congregations, Inc.

Ég hef fræðilegar forsendur til að vera sóknum innan handar í stefnumótunarvinnu. Ég hef dýrmæta reynslu af því að ganga í gegnum breytingar með söfnuði í krísu. Ég hef þekkingu á starfi kirkjunnar í tveimur heimsálfum. En þrátt fyrir að hafa starfað um hríð á auglýsingastofu við að sannfæra fólk um að gera eitt en ekki annað, þá hef ég takmarkaðar hugmyndir um hvernig hægt er að sannfæra sóknarnefndir um að takmörkuðum fjármunum þeirra sé vel varið í að ráða (tímabundið) til starfa auka augu. Þrátt fyrir að ég sé þess fullviss og hafi reynslu af því að vönduð ráðgjöf geti skilað til baka á mjög skömmum tíma bæði fjárhagslegum hagnaði og auknum gæðum safnaðarstarfs.

(Upphaflega birt á ispeculate.net)

Í annars frábærri grein Dr. Gunnars Kristjánssonar um stöðu kirkjunnar á Íslandi, þá bindur hann væntingar sínar um framtíðina sterkum böndum við þjóðkirkjuhugmyndir Schleiermachers. Í túlkun sinni á þjóðkirkjuhugtakinu leggur Gunnar ofuráherslu á að

Þjóðkirkja vísar… til ákveðinna guðfræðilegra viðhorfa: til opinnar, breiðrar og umburðarlyndrar kirkju í nánu sambandi og í eindreginni þjónustu við þjóðina. Kirkjan er að þeim skilningi fjarri því að vera „ríki í ríkinu“ sem lætur sér „veraldlegu menningu“ í léttu rúmi liggja og er að sama skapi fjarri því að bera einkenni vakningarhreyfingarinnar sem markar sér ákveðin völl innan samfélagsins með sinn „rétta“ boðskap.

Þetta er vissulega falleg og gjöfug hugmynd. Dr. Gunnar fjallar um hvernig slík guðfræði lætur sér annt um menningu samtímans, samfélagsgerð og tilvistarspurningar, tekur þátt í helstu hátíðum samfélagsins, eða eins og Dr. Gunnar segir:

Margir telja að sterkustu einkenni þjóðkirkjukristindómsins séu embættisverk prestanna: skírn, ferming, hjónavígsla og útför, þar eru væntingar miklar, þar er fólkið saman komið. Þar verður hlutverk prestanna að dómi margra guðfræðinga sífellt mikilvægara og þar njóta þeir trausts ef marka má þann stöðugleika sem tengist þessum þætti í þjónustu safnaðanna.

Slík kirkja gengur út frá viðteknum gildum samfélagsins og telur það hlutverk sitt að styrkja þau og styðja. Þetta er ekki styrkur eins og Dr. Gunnar heldur fram, þvert á móti veikleiki þjóðkirkjuhugmyndarinnar kemur hér hvað skýrast í ljós. Þjóðkirkja hefur tilhneigingu til að styðja við ríkjandi ástand, hvert svo sem það er, svo mjög að hún missir spámannlega rödd réttlætisins. Það var enda ekki hugmynd þeirra sem komu þjóðkirkjunni á dagskrá að kalla eftir réttlæti heldur eins og Dr. Gunnar bendir á:

Þeir sem settu þjóðkirkjuna á dagskrá treystu henni til að standa vörð um lífsgildi sem voru almennt tekin gild í samfélaginu. Þeir vildu vel menntaða og víðsýna presta til þess að þjóðkirkjan gæti sinnt fjölþættu hlutverki sínu í samfélaginu og fjölþætt safnaðarstarf í vaxandi þéttbýlissamfélagi. Trúin snýst ekki um að afstöðu mannsins til trúarkenninga, hinar djúpu rætur hennar felast í leit mannsins að tilgangi lífs síns.

Í þjóðfélaginu í kjölfar upplýsingarinnar, á tímum framfara og þess sem fólk taldi bestu tíma allra tíma, í heimi modernismans, var skiljanlegt að ríkjandi lífsgildi skyldu varin af krafti og menntaðir og víðsýnir guðfræðingar væru best til þess fallnir. Tími pósítivismans er hins vegar liðinn. Víðsýni sem er bundin af trúnni á stöðugar framfarir hefur einfaldlega runnið sitt skeið á enda.

Það má öllum vera ljóst að “pósitivisminn” og þjóðkirkjuhugtakið sem varð til í ægibirtu bjartsýninnar og fullvissu þess að Evrópubúar ættu öll svör við spurningum allra (eða væri næstum búin að finna þau) er illa búið til að takast á við fjölhyggjusamfélagið. Krafan um að vera vettvangur allrar þjóðarinnar leiðir því annað tveggja til tómhyggjukirkju, þar sem allt er leyft og ekkert skiptir máli, eða til kirkju sem tekur að sér að skilgreina hverjir séu þjóðin, út frá því hverjir nýta sér þjónustu hennar.

Þjóðkirkjuhugtakið er vandmeðfarið, ég hallast reyndar að því að öll forskeyti framan við orðið kirkja leiði okkur í ófærur. Það á ekki síst við hugtakið þjóð, sem í guðfræðilegu samhengi er tengt sterkum böndum við útvalningu, sérstöðu, við fyrirheiti Guðs til fáeinna. Þannig kallar hugtakið þjóð á spurninguna, hverjir eru ekki þjóðin? Fyrir hvern er kirkjan ekki? Vissulega er það ekki ætlun neins að nota hugtakið á þann hátt, en það er óumflýjanlegt, sagan kennir okkur það.

Viðbrögð við: Í öldudal óvissunnar – Trúin og lífið.

(Upphaflega birt á www.ispeculate.net)